توزیع و رابطه آن با بازاریابی

بسیاری از مردم بازاریابی را به غلط فروش و تبلیغات پیشبردی تعریف می کنند، در حالیکه فروش جز کوچکی از مجموعه عظیم بازاریابی است. کالا تنها زمانی به صورت به فروش خواهد رسید که بازاریاب در تشخیص نیازهای مشتری، تولید کالای مطلوب، قیمت گذاری، توسعه و تبلیغات پیشبردی توفیق یابد. اگه بخواین تعریف جامع و کاملی از بازاریابی داشته باشیم، می‌گوییم بازاریابی به عنوان فرایندی مدیریتی اجتماعی تعریف می‌شود که به وسیله آن افراد و گروه ها از طریق تولید و مبادله کالا با یکدیگر، به امر تامین نیازها و خواسته‌های خود اقدام می‌کنند.

به عنوان تعریف می توان گفت صنعت پخش یکی از زیرشاخه‌های توزیع است که فرآیند فراهم‌سازی کالا و خدمات برای مصرف یا استفاده در محل خریدار را شامل می‌شود. این فرایند شمال توزیع فیزیکی، انبارداری، مالکیت کالا، فعالیت های پیش‌خرید، مبادله یا خرید مدت‌دار، پردازش سفارشات، اعتبارسنجی وصول مطالبات است. صنعت پخش به عنوان زیر شاخه توزیع یکی از چهار رکن بازاریابی است.

پخش می توان به صورت مستقیم توسط تولید کننده به وسیله یک شخص ثالث شرکت های پخش صورت گیرد.

1. کانالهای توزیع و پخش

مدیریت توزیع و فروش محصولات، مجموعه گسترده‌ای از تمام تدابیر، روشها و ابزار هایی است که شرکت‌ها و سازمان‌های فروش به منظور عرضه محصولات و خدمات خود از آنها استفاده می کنند. این کانال ها ممکن است کوتاه و مستقیم (مانند فروش مستقیم کالا از طریق اینترنت) و یا دارای تعدادی واسطه (مانند خرده فروشان و عمده فروشان) باشند.

ماهیت این واسطه‌ها نیز بسته به نوع کانال فروش متفاوت است. فروش محصولات از طریق این کانال ها هزینه بسیاری را بر سازمان تحمیل می‌کند در حالی که ممکن است استفاده از کانال های دیگر، هزینه‌های چندانی به همراه نداشته باشد. همچنین استفاده از برخی از این کانال‌ها، میزان فروش را در مقایسه با دیگر کانال ها به میزان بیشتری افزایش می دهد. سازمان ها همواره باید کانال های فروش و توزیع مناسبی را با توجه به شرایط و امکانات سازمان خود بیابند و با استفاده از آنها، نسبت به فروش محصولات خود اقدام نمایند. گاهی میان این کانالها ناسازگاری و تعارض وجود دارد و امکان استفاده از آنها به طور همزمان امکان پذیر نیست. همچنین استفاده از برخی از کانال ها اگرچه میزان فروش را به حد چشم گیری افزایش خواهد داد اما به دلیل تحمیل هزینه‌های زیاد، ممکن است در صورت آماده نبودن سازمان از لحاظ قدرت نقدشوندگی باعث زیان و ورشکستگی سازمان‌ گردد. در این مطلب انواع کانال های توزیع و فروش مورد بررسی قرار گرفته و سپس آنها را به کانال های فروش مویرگی مقایسه می کنیم همچنین به فرایند انتخاب بهینه کانال فروش توزیع و فروش در شرایط مختلف پرداخته و ویژگی های مختلف کانال های توزیع و فروش را بر می‌شماریم.

کدام یک از کانال های توزیع و فروش مناسب ترند؟ سازمانهای فروش همواره در استفاده از کانال های توزیع و فروش، دچار تردید. اینکه از چه کانالی توزیع و فروش استفاده کنند و چه کانال هایی می تواند محصولات آنها را به شکل بهتری در بازار عرضه کند یا پرسش اساسی است. بخش قابل توجهی از وقت مدیران فروش همواره به سنجش کانال های فعلی و انتخاب کانال های جایگزین می گذرد و جلسات زیادی به منظور این کار برگزار می گردد. مهمترین پرسش هایی که پیرامون انتخاب کانال های توزیع و فروش مطرح می‌گردد عبارتند از:

استفاده از کدام یک از کانال های توزیع و فروش با توجه به تعداد کانال های مورد استفاده از سازمان، مناسب تر است؟ استفاده از کدام یک از کانال های توزیع و فروش با توجه به اهداف سازمانی مناسب تر است؟ استفاده از کدام یک از کانال های توزیع فروش با توجه به وضعیت نقدینگی سازمانی مناسب تر است؟ استفاده از کدام یک از کانال های توزیع و فروش با توجه به وضعیت موجودی کالا در سازمان مناسب تر است؟

استفاده از کدام یک از کانال های توزیع و فروش با توجه به ساختار سرمایه گذاری در سازمان مناسب تر است؟ در ادامه جهت دستیابی به پاسخ این پرسش‌های به بررسی انواع کانال‌های فروش و مزایا و معایب هر یک می‌پردازیم.

۱.۱ انواع کانال های توزیع

۱.۱.۱ کانال فروش با سطح صفر

سطح کانال

کانال توزیع و فروش

توضیحات

مزایا

معایب

کانال یا

سطح صفر

فروش مستقیم (کانال بدون واسطه) از طریق شرکت در نمایشگاههای فروش

فروش مستقیم به مشتریان نهایی در نمایشگاههای فروش ( فروشگاههای عرضه مستقیم شیرین عسل)

افزایش ارزش برند-سهولت فروش- سهولت نظارت بر روند فروش-دریافت بازخورد مستقیم از مصرف کننده نهایی-استقبال بیشتر مصرف کننده

منابع محدود شرکتها- دامنه جغرافیایی محدود فروش- دشواری مدیریت-میزان سوددهی کم

فروش مستقیم (کانال بدون واسطه) از طریق فروش در پایانه های مربوط به خود شرکت

فروش مستقیم به مشتریان نهایی در مغازه ها و پایانه های فروش متعلق به خود شرکت

معرفی نام برند-سهولت فروش- سهولت نظارت بر روند فروش- دریافت بازخورد از مصرف کنندگان نهایی-استقبال مصرف کننده - فراهم شدم فرصت فروش وسیع- حاشیه سود بالاتر

محدویت منابع انسانی- محدودیت مالی-ریسک عدم فروش - دشواری در اجرا

فروش اینترنتی

فروش محصولات به مشتریان نهایی از طریق اینترنت

دامنه وسیع مشتریان-هزینه بازاریابی نسبتا اندک-حاشیه سود مناسب-فراهم شدن امکان تحلیل دقیق فروش

حجم پایین فروش - نا آگاهی سازمان های فروش

(حقیقی، نویدی نیکو و زمانی ۱۳۹۱)
1.1.2 کانال فروش تک سطح
سطح کانال کانال توزیع و فروش توضیحات مزایا معایب
کانال تک سطحی فروش از طریق فروشگاههای زنجیره ای انواع فروشگاههای زنجیره ای مانند رفاه ، اتکا ، هایپر می و... حجم بالای فروش-سهولت فروش - بهبود جایگاه برند- ورود به بازارهای دور افتاده. دشواری ورود- دشواری نظارت بر روند فروش-هزینه های بالا-
بازاریابی و فروش مویرگی فروش محصولات در بازارهای هدف بر مبنای فروش حضوری و کار با خرده فروشان حذف واسطه های اول مانند عمده فروشان-ارائه خدمات بهتر به مشتریان - کنترل بهتر آمیخته بازاریابی هزینه بازاریابی- هزینه بالای استفاده از نیروی انسانی-دشواری مدیریت - نیاز به ملزومات
(حقیقی، نویدی نیکو و زمانی ۱۳۹۱)

به علت ساختار سنتی بازار ایران، عدم رشد کانالهای توزیع دیگر و … بیشتر شرکت‌های تولیدکننده تصمیم به توزیع مویرگی محصولات می‌گیرند که به عنوان بهترین شیوه توزیع محصولات در ایران شناخته شده است.

کانال فروش و توزیع مویرگی

پخش و فروش مویرگی کانالی است که از طریق آن با حذف واسطه های اول (معمولا عمده فروشان)، کالا مستقیماً به خرده‌فروشان و حتی مشتریان نهایی فروخته می گردد و مبنای دو عامل اصلی “فروش شخصی” و “توزیع” عمل می‌نماید. مهمترین مزایای استفاده از این کانال توزیع را می‌توان به ترتیب برشمرد:
جمع آوری اطلاعات صحیح و به روز از بازار هدف (فقط لازم است نیروها با چشم باز، گوش شنوا، مغز فرصت سنج در کسب اطلاعات کوشا باشند و بتوانند با گزارش نویسی دقیق گزارش‌دهی شایسته، این اطلاعات را به مدیران خویش برای تصمیم‌گیری منتقل کنند. نمایندگی ها و عمده فروشی ها به اندازه نیروی خود شرکت در ارائه اطلاعات موفق نیستند یا بخشی از آن را سانسور می کنند.)

  • کسب سهم مشتری و سهم بازار بیشتر، که در اصطلاح مدیریت بخش مویرگی به شاخص کمی پوشش مشتری معروف است.

  • کاهش ریسک از دست دادن مشتریان

  • ارتباط بهتر با مشتریان و جایگاه های خرده فروشی

  • افزایش قدرت چانه‌زنی تولیدکننده یا واردکنندگان

  • کاهش احتمال به وجود آمدن رقبای جدید در بازار

  • بهبود جریان نقدینگی برای تولیدکننده یا واردکننده

  • افزایش سود و سطح درآمد در بلند مدت

  • افزایش اعتبار سازمان در بازار و سهولت در واگذاری نمایندگی و فروش کالا در بخش‌های مختلف

  • کاهش سختی پول

  • کاهش امکان زیر فروشی
  • امکان تعویض اختیار بیشتر به شعبات

  • گسترش سرمایه گذار در بین عاملین فروش بیشتر و یاوران بیشتر در بازار

  • افزایش چابکی سازمان و امکان سریعتر پیاده شدن تفکرات شرکت در بازار

  • پیشینه سازی فروش با به کارگیری نیروهای شایسته و آموزش مناسب به آنها

  • ارائه خدمات بهتر و بیشتر مشتریان با سرعت مناسب

  • افزایش انعطاف پذیری در برابر تغییرات احتمالی بازار

  • کنترل بیشتر بر هویت برند

  • همترازی بیشتر هدفهای شرکت با اهداف مشتریان

  • ساختن زیرساخت‌های محکم در بازار

  • سرعت عمل در رساندن محصول به خرده‌فروشان و حذف یا کم کردن هزینه انبارداری

  • قابلیت حمل مستقیم و کاهش ضایعات

  • حمایت بیشتر از خرده فروشان

  • ارتقای امکان ترویج در محل خرده‌فروشان

  • مدیریت بهتر و بیشتر بر موجودی کالا و برنامه‌های انبارگردانی

  • مدیریت بهتر مرجوعی‌ها

  • پشتیبانی فروش

  • امکان بیشتر تولید سفارشی

  • آموزش مربوط مرتبط با محصول و تکنیک های فروش برای خرده فروشان

  • ارتقای حس همدلی بیشتر بین شرکت خرده‌فروشان

  • کنترل عملکرد توزیع مویرگی گفتگوی دو طرفه به خرده‌فروشان

  • دقت بیشتر در انتخاب شرکای تجاری با حضور مرتب در بازار

  • ارتقای دیدگاه فعالیت تیمی و نگرش سیستمی در سازمان

  • مدیریت شایسته‌تر تغییر با درک بهتر از بازار و عملکرد رقبا

  • افزایش سود در بلند مدت به دلیل کم کردن هزینه های توزیع سیستم بنکداری و عمده فروشی و کاهش سوخت پول و …

معایب شرکت پخش و توزیع مویرگی

این طبیعی است که هر روش مزایا و معایب مربوط به خود را داشته باشد که پخش مویرگی نیز از این مهم مستثنی نیست. اما با توجه به مزایای انکار نشدنی آن بیشتر شرکت‌ها به وجود آن تن در می‌دهند. معمولا معایب صنعت پخش پخش مویرگی بدین شرح است:

  • عدم کنترل شرکت تولیدکننده یا واردکننده بر شیوه های توزیع کالا

  • واحد بودن کانال های توزیع (در صورتی که به هر دلیلی شرکت توزیع کننده توزیع کالا را انجام ندهد، شرکت تولیدکننده فلج خواهد شد.)

  • وابستگی شرکت تولیدکننده یا واردکننده به پرداخت پولی که از یک منبع واحد (در صورتی به هر دلیل پرداخت پول از طریق شرکت توزیع کننده قطع بشود،  سیستم تولید کننده با مشکلات عدیده ای روبرو خواهد شد.)

  • در صورتی که عملکرد سیستم توزیع مورد رضایت تولید کننده نباشد، شرکت تولید‌کننده نمی‌توانند واکنش مناسب و سریع از خود نشان دهد.

  • در بلندمدت شرکت توزیع کننده عمل تعیین کننده خط مشی تولید کننده خواهد بود و تولید کننده باید تابع تصمیمات توزیع کننده باشد.

  • دوره پرداخت وجه فروخته شده به شرکت های پخش بزرگ بسیار طولانی و هزینه فرصت از دست رفتن سرمایه شرکت‌های تولیدکننده بالا خواهد بود.

  • هزینه بالا (تشکیل سازمان‌های مستقل برای پخش مویرگی، هزینه پرسنلی، خرید و اجاره ماشین حمل محصولات و نگهداری کالا مستلزم ظرف انرژی و هزینه بالایی است.)

  • مدیریت عملیات (فرایندهای انبارداری و نگهداری محصولات، حسابداری و مالی، سفارش گیری و حمل محصولات و به طور کلی عملیات سازمانی پیچیده، مستلزم وجود تجربه و دانش فراوان در مدیریت عملیات یک شرکت پخش مویرگی است).

  • مشکل پوشش کامل جایگاه های خرده فروشی ( عملا امکان ارائه خدمات پخش مویرگی به همه خرده‌فروشان سطح شهر از لحاظ جغرافیایی مقدور نیست). مدیریت درست عملیات به افزایش پوشش در پخش مویرگی کمک شایانی می کند.

در صورت عدم حصول موفقیت نیاز به توضیح توسط کانال های عمده فروشی و عمده فروشی به عنوان مکمل وجود دارد. البته معایب این روش در صورتی که شرکت تولیدکننده و واردکننده خود صاحب و مالک پخش نباشد. در غیر این صورت تقریباً بیشتر این مشکلات برطرف می‌شود.

1.1.3 کانال فروش دو سطحی

سطح کانال

کانال توزیع و فروش

توضیحات

مزایا

معایب

کانال دو سطحی

فروش از طریق مشتری یابی (عمده فروشان) و فروش به عمده فروشان

اطلاعات مربوط به عمده فروشان کسب شده و طی تماس تلفنی سفارش می گیرند

سهولت فروش - حجم بالای فروش-هزینه بازاریابی اندک

تیم مذاکره حرفه ای - شرایط مناسب فروش-ضعف نظارت بر آمیخته بازاریابی-بازخورد ضعیف

مشتری یابی و فروش به شرکت های پخش

یافتن مشتری، بازاریابی تلفنی و فراهم ساخت امکان فروش

 

 

فروش از طریق اعطای نمایندگی

یافتن نماینده و اعطای نمایندگی فروش شرکت در شهر یا منطقه

معمولا اعطای نمایندگی دارای شرایط خاص می باشد که از  سازمانی به سازمان دیگر متفاوت می باشد.